vrijheid van maken #2

De cloaca van Delvoye, daar heb je zo'n ding. Nadat ik er over gelezen had, heb ik nooit de moeite genomen om naar het museum af te zakken waar het bejubelde werk hoge bezoekersaantallen lokte. In datzelfde museum heb ik ongeveer in die periode, toen nog steeds over die alom als verbluffend ingeschatte machine van Delvoye gesproken en geschreven werd, een expo van Joëlle Tuerlinckx gezien. Ik was niet voorbereid op Tuerlinckx, had geen essays over haar werk gelezen, over haar methodiek, over weet ik veel wat er meespeelt als je een lijn op papier, als je in een ruimte een lijn of een vlak aanbrengt of stomdronken zigzaggend en in je broek pissend over het voetpad zeikt of bij klaarlichte dag in een bos verdwaalt. De handelingen van Tuerlinckx, ik noem het handelingen, troffen me en wel op zo'n manier dat ik tien jaar na dato nog steeds de zaal voor me zie waar ze de expo gerealiseerd had. Expo is ook niet meteen het juiste woord, vermoed ik. Er is ongetwijfeld veel over Tuerlinckx geschreven en van die schrijfsels heb ik er niet een gelezen. Ik lees veel, vaak overmoedig waag ik me aan vuistdik proza, maar aan bedoelingen en uitleggerij heb ik weinig. Uitleggerij is een rare formule. Stel dat me de unieke kans aangeboden wordt om tijdens een literaire avond alles over Melopee te weten te komen. Dat wil ik niet. Waarom hoor ik te weten wat het gedicht Melopee betekent als ik het simpelweg lezen kan zonder te weten wat het betekent. Lieverd... Ja, schat... Ik heb Melopee ontcijferd. Met een moe gebaar draai ik me om, weet je hoe laat het is zeg ik, en dan, ach, Melopee, dat verrukkelijke gedicht van Paul Van Ostaijen in een glijden en verdwijnen zo ver van becijfering en onderzoek dat niet alleen ik moeiteloos in die woorden verander. De logica van het onderzoek, een woord dat je tijdens een jury wel duizend keer hoort, is dat je het eerst en vooral bekijkt alsof je er voorts helemaal niets mee te maken hebt. Er zijn natuurlijk wel onderzoekers geweest die in de kano gingen, maar het gros doet het niet, ongetwijfeld omdat ze geen kano hebben en niet weten hoe het moet. Net om die reden, vermoed ik, zijn de handelingen van Tuerlinckx me bijgebleven, omdat het ongrijpbaar bleef. Het grijpbare is weinig interessant. Je leert eigenlijk ook alleen maar door te begrijpen wat je niet begrijpen moest.