de zaak Van Giel Tuymans

In de vrijdagbijlage van De Morgen, een stuk met de onzinnige titel Tuymans en Charlie Hebdo, één strijd?, lees ik wat Kris Hoflack en wat Pol Deltour over De Zaak Van Giel te vertellen hebben. In de media maken ze er De Zaak Tuymans van natuurlijk, dat blijft lekker duidelijk hangen, terwijl alles er op wijst dat de zaak waar het om gaat die van Van Giel is. Over De Zaak heb ik maanden geleden een mening geformuleerd. Natuurlijk gaat het niet om plagiaat. Pol Deltour, die ooit voor De Morgen werkte, is het hier niet mee eens. Zijn tegenargument: 'Wat als een krant Tuymans' werk zomaar gebruikte?' Een net zo sluw als ondoordacht argument. Als een krant een werk van Tuymans of Borremans of zelfs een werk van Van Giel exploiteert om er laten we zeggen de nieuwe Berlusconi de Luxe mee te promoten, een decapotable uiteraard, hebben we het over een eenzijdig voor commerciële doeleinden bedoelde promotie. De artistieke intentie van zo'n promoprul is doorgaans nihil. Net iemand als Deltour hoort dit te weten. Als ik een schilderij van Luc Tuymans naschilder, om een ander voorbeeld te geven, de compo van Tuymans aanhou maar bijvoorbeeld het koloriet wijzig, ik schilder bovendien niet à la Tuymans, de penseelstreken, alles wat ik met het medium doe is volstrekt ontuymans, heb ik dan plagiaat gepleegd? Nee. Is het een adaptatie? Niet eens. Noem het interpretatie, variatie. Plagiaat? Gidon Kiefer imiteert Borremans. Inhoudelijk plagiaat. Kiefer neemt de inhoudelijke stijlkenmerken van Borremans over, gaat ermee aan de slag, imiteert/plagieert de grootmeester en kreeg niet weinig aandacht en lovend bovendien in onder andere De Morgen. Nog zoiets. Stel nu dat Borremans een versie maakt van het gecontesteerde werk van Tuymans, zijn versie maakt van het werk dat Tuymans op de foto van Van Giel baseerde. Plagiaat? Nee toch. Van Meegeren plagieerde Vermeer. Plagieerde Tuymans Van Giel? Nee, Tuymans gebruikte de foto van Van Giel, zoals hij nu eenmaal zo vaak doet, z'n hele oeuvre is op het gebruik van bestaand fotomateriaal gebaseerd.
Nog een voorbeeld. Toen we vandaag in croxhapox veeleer toevallig over De Zaak Van Giel begonnen, stelde ik voor om de foto van Van Giel gedurende één uur te filmen en tijdens het filmen statisch de cadrage van de foto aan te houden. Plagiaat? Heb ik, auteur van de film, aan Van Giel te vragen of ik haar foto filmen mag? Nee. De foto van Van Giel is een gepubliceerd document. Een krantverschijnsel. Ik film de foto van Van Giel tot het krantenpapier in het zonlicht steeds bleker wordt, tot van het beeld alleen nog een schim van de foto blijft. Van Giel, waar ben je? Drie jaar neem ik om je foto te filmen, tot van de foto alleen nog een vlek blijft. Van Tuymans weten we dat hij de variatie op je foto tot één dag beperkte, wat zijn werkwijze is. Hij werkt bovendien met foto's, jij ook, ik niet. Schilderen naar foto's vind ik discutabel, maar, dat is bekend, om een andere dan de hier gestelde reden.
Nog een voorbeeld. Stel dat ik Mr. Dedecker uitnodig voor een shoot. Tijdens die shoot nemen we exact dezelfde foto als jij deed. Plagiaat? Nee. In dit geval inderdaad parodie.
Als de zaak, zoals ze aangeleverd werd, een kwalijk geurtje heeft, dan is het net de sommen geld die ermee gepaard gaan. De marktwaarde van Tuymans is enorm en het ego van Tuymans min of meer vergelijkbaar. Persoonlijk vind ik Tuymans geen uitgesproken gepassioneerde schilder. Hij houdt niet eens van schilderkunst, vindt het vervelend, teert op z'n roem, alles wat hij maakt en doet is goud kakken, binnen de notie van wat we schilderkunst noemen heeft het meer recente werk geen duidelijke betekenis meer. De betekenis die het heeft, dankt het vooral aan de roem van Tuymans op het internationale toneel. In deze is voor en tegen. Als ik 1.500 euro neertel voor een werk van Bram Van Stappen, is dat een enorme som. Die 1.500 euro vertegenwoordigt wat ik aan het werk van Bram heb. Als ik er 500.000 euro voor te betalen heb, is het waardeloos. Een foto van 1.500 euro interesseert me, een werk van 500.000 euro interesseert me niet. Zodra het bedrag belangrijker wordt dan het werk, loop ik weg.