Atzbacher writes

I have, in my life, turned pages a million times more often than I have read them, and always derived from turning pages at least as much pleasure and real intellectual enjoyment as from reading. Surely it is better to read altogether only three pages of a four hundred-page book a thousand times more thoroughly than then the normal reader who reads everything but does not read a single page thoroughly, he said. It is better to read twelve lines of a book with the utmost intensity and thus to penetrate into them to the full, as one might say, rather than read the whole book as the normal reader does, who in the end knows the book he has read no more than an air passenger knows the landscape he overflies. He does not even perceive the contours.

Zo begint Alte Meister, dacht ik te schrijven, en misschien had Alte Meister inderdaad ook met die zin kunnen beginnen, hoewel de lezer op dat moment nog geen benul gehad had kunnen hebben van de handelingen en opvattingen van Herr Reger, of die van Bernhard, of die van Faustroll desnoods, terwijl je net zo goed veronderstellen mag dat Borges mee aan tafel zit, of waar hij ook zit, dat doet er niet toe, en met bijzonder intense aandacht behoedzaam luistert naar wat de secretaresse voorleest, uit Bernhard, geen vertaling, de oorspronkelijke editie, en tegelijk, want ook Cage zit mee aan, in het Borgesinstituut, waar hij zijn leergang sinds ruim twee decenia in stilte doseert, en zo leest de secretaresse tegelijk Jarry en Bernhard, ze spreekt de woorden tegelijk uit: Although I had arranged to meet Reger at the Kunsthistorischer Museum at half past eleven, Zo begint Alte Meister, I arrived at the agreed spot at half-ast ten in order, as I had for some time decided to do, to observe him, for once, from the most ideal angle possible and undisturbed, Dat is de eerste zin. Het andere, hierboven geciteerde fragment begint halverwege bladzijde 27 - ik ben getuige van de perikelen die Sarah ondervindt tijdens haar tweede werkdag, gisteren was de eerste - en eindigt bovenaan bladzijde 28: Thus all people nowadays read everything by flying over, they read everything and know nothing.
Alte Meister, noteer ik in het schriftje, m'n maag zit vol, van de lasagne verde kan er geen hap meer bij, of over het onvolledig lezen van een boek, wat twee opties biedt, ik beperk me tot de opvattingen van Herr Reger, Bernhard desnoods, Faustroll, Borges, Cage, het boek in één ruk uitlezen, over de tijdspanne weten we dat dit scenario één dag neemt, dun boekje, met een thriller twee dagen, drie, Chandler, Irving, Leonard, met een bestseller genre Eco anderhalve week, hoogstens, ik lees tot 's ochtends vroeg, in bed, op straat, ik neem het boek mee in het schijthok, op café, en het duurt inderdaad geen week of het is uit. En dat is dus wat Herr Reger zegt, of wat Atzbacher over de opvattingen van Herr Reger zegt, want niet Reger maar Atzbacher is aan het woord, en met beide in niet eens zo overtreffende trap Borges en Bernhard, dat je op die manier een boek weliswaar van begin tot eind leest, maar er tegelijk weinig van opsteekt.
Een halve bladzijde, of één enkele zin, duizend keer lezen, daar een essay over schrijven. Het zijn de woorden van Herr Reger.