Pitcairn, of Pitcain, zoals Marcus het uitspreekt, was lange tijd onbewoond. In tegenstelling tot andere onbewoonde eilanden in de grote oceaan was het voor het onbewoond aangetroffen werd bewoond geweest. Archeologen vonden er sporen van een Polynesische beschaving en vermoeden dat die pas eind vijftiende eeuw het loodje legde nadat op het meer noordelijk gelegen Mangareva een burgeroorlog uitgebroken was, wat een eind maakte aan de handel tussen de mijlenver van elkaar verwijderde eilandjes.
Op 3 juli 1767, dag waarop Matthew Dubourg in Londen z'n laatste adem uitblies en in Culembourg over de tuin van een pastorij gebakeleid werd, stevende de Swallow, een vlaggenschip van de Britse kroon, op het eiland af. Aan boord wisten ze niet van het bestaan van het eiland af. Anderhalve eeuw eerder was het ontdekt door een Portugees die voor de Spaanse vloot voer en een van de eilanden La Encarnacion noemde, het andere San Juan Bautista, tot ze ontdekten dat ze niet wisten of het ene eiland San Juan Bautista was, en La Encarnacion het andere, of omgekeerd. Robert Pitcairn, een joch van vijftien, zat helemaal bovenin de ra en zou als eerste het eiland opgemerkt hebben. Met een meer inhalige kapitein hadden we het nu over Carteret Island gehad.
Pitcairn, dat slechts door enkele families bewoond wordt en in 2002 achtenveertig bewoners telde, haalde net toen het wereldnieuws met een verkrachtingszaak. Tien mannen werden gearresteerd op verdenking van sex met minderjarigen.
In 1790 gaat een dozijn matrozen er aan land met dames die ze op Tahiti geroofd hebben, nadat ze de Bounty in brand staken.(1) Schalansky focust op de film met, zoals bekend, Marlon Brando in de rol van Fletcher Christian. De op Tahiti geroofde dames worden opnieuw geroofd, de Bounty gaat in de fik en zinkt, en de muiters krijgen het zo goed als meteen met elkaar aan de stok. Pas in 1808 komt er voor het eerst een schip langs, de HMS Briton. Weer wat later komt een ambtenaar polshoogte nemen. Er worden wat dingen vastgesteld, onregelmatigheden. Iemand schrijft een rapport.
In 1831 worden alle bewoners op bevel van de Engelse regering van het eiland gehaald en naar Tahiti gebracht. Niet eens twee jaar later zitten ze toch weer op Pitcairn. In 1856 verhuizen ze naar het zesduizend kilometer verwijderde Norfolk. Over deze episode schrijft Büch dat de nakomelingen van Christian & ço zich niet inlieten met het schorremorrie dat op Norfolk rondhing, wat spullen van een walvisvaarder kochten en zich gedurende enige tijd met visvangst bezighielden, tot ze uiteindelijk toch weer naar Pitcairn zeilden, net op tijd om te verhinderen dat Fransen het eiland inpikten.(2)
Zowel Büch, die er rondliep, als Schalansky, die aan haar schrijftafel tot die conclusie kwam, noemen het een van de meest afgelegen plekken ter wereld.(3) Schalansky geeft aan dat het eiland zich eind achttiende eeuw ver van handelsroutes bevond en verkeerd aangegeven stond op de navigatiekaarten, waardoor het zo goed als onvindbaar werd.(4) Büch merkt op dat bijna de helft van de bevolking, toen hij er was 70 stuks,(5) deel uitmaakt van het parlement of de Regerende Raad, dat ze niets invoeren, alleen postzegels die in Engeland gedrukt worden, dat Pitcairn een van de traagste postverbindingen op aarde zou hebben (eind jaren zeventig deed zeepost naar en van het eiland er tachtig dagen over), en dat het ten strengste verboden was om de eilandbewoners met alcohol te bevoorraden.
In 1838, vijftig jaar na de muiterij, werd het een Britse kolonie. Vrouwen hadden er stemrecht. Halverwege de negentiende eeuw was de bevolkingstoename zo explosief dat ze naar Norfolk uitweken, in het relaas van Büch omdat twee reizigers de eilandbewoners over Norfolk verteld hadden. De officiële versie, die misschien niet de meest juiste is, heeft het over een verzoek van de president van Pitcairn aan de Britse kroon. Op het kleine eiland hadden ze zoveel nakomelingen dat diaspora wenselijk leek.(6)
Op het eiland van kindermisbruik en zinledige dagen hebben ze nog een ongemak, de Adventkerk. Of het hiermee het meest imbeciele eiland ter wereld is, is niettemin onzeker. Elk zitje in de UNO heeft het harder.
Dit is wat Ben me over Pitcairn vertelt.(7) 'Seen from its highest point Pitcairn Island is half the tip of the cone of a volcano (the other half having either eroded or been blown out) bashed about by a vast and indifferent Pacific Ocean. Bananas, mangoes, papayas, taro(8), avocados, pineapples grow all over the place. There is a one kilometer stretch of paved road, all other roads are dirt. Unlike all other habited islands in Polynesia, Pitcairn is not protected by a reef, so accessing the ocean (a beautiful indigo beast indifferent to human life) is difficult most days and impossible the rest of the time.'
Van Meralda Murray, een afstammelinge van de muiters, zevende generatie, verneemt hij de vertrouwde data: 1790, twaalf muiters, twintig Tahitiaanse mannen en nog eens een dozijn vrouwen, of wijven, naargelang de invalshoek. De Tahitianen hebben na een jaar of vijf schoon genoeg van hun slavernij,(9) komen in opstand en worden gedood. Ook enkele van de blanken komen om. Van de vrouwen is bekend dat zij zich aan de kant van de muiters schaarden en naar verluidt een groot aandeel hadden in het neerslaan van de rebellie. Tot zover een relaas dat min of meer samenvalt met de als historisch bekend staande feiten, de film met Marlon Brando en die met Anthony Hopkins inbegrepen; min of meer, Mrs. Murray immers heeft het over een verloop van vijf jaar, terwijl de meeste online te vinden documenten, maar ook Büch in het eerste deel van Eilanden, het bij twee jaar houden.
En dit is wat ik vervolgens te lezen krijg. 'Then somebody in this nascent utopia learns how to make liquor. More violence ensues. It is about this time that several men decide to leave Pitcairn and Mathew Quintal, fearing that this defection will compromise their security, burns the ship, stranding everybody.'
Mathew Quintal burns the ship. Wanneer? Vijf jaar nadat ze op de Pitcairn gestrand waren. Vijf jaar nadat ze op het eilandje strandden? Hoe loopt het bijvoorbeeld in The Bounty, die film uit 1984 met Gibson en Hopkins. Aan het eind van die film, met Hopkins als Captain Bligh en Gibson als Fletcher Christian, is het Gibson die de Bounty in de fik steekt en wel meteen nadat ze op het eiland aangeland zijn. Het is de laatste scene van de film. De versie met Brando heb ik gezien of niet gezien, dat herinner ik me niet.(10)
Het Rashomon syndroom: de film, in elk geval die uit 1935, Mutiny on the Bounty, werd gebaseerd op het gelijknamige boek van Charles Nordhoff en James Norman Hall. De historische feiten, niet alleen in het boek, wat ik overigens niet las, ook in de documenten die online circuleren, ook in die documenten waar Büch naar teruggrijpt, zijn de facto gebaseerd op oplevering. Pas in 1820, weer een historisch feit maar eentje dat wel heel erg exact te controleren viel, meer dan een kwarteeuw nadat de muiters op Pitcairn gestrand waren, 'the British,' ik laat Ben aan het woord, 'do finally find them, the founders of the world tiniest nation, total 1 man, 6 women, 23 children.' De als historisch geboekstaafde feiten, waaronder onvermijdelijk het gegeven dat de Bounty meteen nadat ze op het eilandje gestrand waren in de fik gestoken werd, lijken hiermee te berusten op het relaas van één persoon, Mathew Quintal, of een ander: die ene man.
Laten we aannemen dat hij het is die de Britten vertelt dat de Bounty meteen in 1790 al in brand gestoken werd.
Begin 21ste eeuw worden maar liefst 25 van de 28 mannen die op het eiland wonen veroordeeld voor pedofilie en diverse andere sexmisdrijven. 'They are ordered,' merkt Ben op, 'to build a prison which is now used largely for storage and also houses the Library. There is talk of turning the prison into a sort of artist's retreat.'
De Britten, de cynical British Govt. zoals Ben ze noemt, zijn er andere, wil Pitcairn onder geen beding onbewoond, moedigt er kleine, industriële activiteit aan, honing, koffie, het vervaardigen van t-shirts en souvenirs, maar de eilandbewoners zitten ver van de wereldmarkt, zodat het hen al bij al weinig oplevert. 'One beautiful thing the islanders do make for use and for trade with each other is baskets and bags made from coloured strapping. These aren't sold or exported. They are made and used by the islanders and are all one-offs, unique in size and pattern and colour. Meralda's mother Mavis,' schrijft Ben, 'told me the women started making them outta /strappings, a/ material more robust than pandanas leaves. This basket weaving is poylnesian in origin.'
(1) Negen muiters belanden op Pitcairn, waaronder Fletcher Christian, John Adams en Ned Young, en een aantal Tahitianen, zes mannen, elf vrouwen en een baby. Alleen John en Ned, de Tahitiaanse vrouwen en de baby overleven de vetes en vechtpartijen. Alle huidige bewoners zijn afstammelingen van drie genetische lijnen, die van John, die van Ned en die van Fletcher, die de vader van de baby was. Hoewel dat laatste nergens vermeld staat, kan het afgeleid worden uit het feit dat in 1975 een nakomeling van Fletcher Christian president van het eiland werd.
(2) Zie Boudewijn Büch, Eilanden, blz. 101-108.
(3) 'Zelfs de meest brutale en recente reisgidsen van de Pacific houden een toeristenbezoek aan Pitcairn voor onmogelijk.' En: 'De bewoners van Pitcairn zijn zonder twijfel de laatste eenzame eilanders ter wereld.' Boudewijn Büch, Op. cit., blz. 106.
Blz. 105: 'de voor de derde maal op Pitcairn teruggekeerde bewoners vervielen in talloze ondeugden, imbeciliteit (vooral door inteelt) en eenzaamheid. Geen schip deed het eiland met een zekere regelmaat aan. Er was immers niets te halen.'
(4) Carteret, who sailed without the newly invented accurate marine chromometer, charted the island at 25°2'S 133°21'W, and although the lattitude was reasonably accurate, the longitude was incorrect by about 3°.' Source: wikipedia.
(5) Dat moet eind jaren zeventig geweest zijn. Tegenwoordig zouden er 56 mensen op het eiland wonen, waarvan een aantal vaak in het buitenland vertoeft.
(6) In 1856 wonen 193 mensen op het kleine eiland. Nog datzelfde jaar, als ze naar Norfolk trekken, is het eiland onbewoond. Van de afstammelingen van de Bounty belanden in 1859 opnieuw zestien specimen op Pitcairn. Midden jaren dertig van vorige eeuw heeft het eiland een populatie van 250 individuën. Net voor wereldoorlog twee slinkt het tot 163. Daarna zijn het er steeds minder. In 1997 amper 40.
(7) In de vroege ochtend van 17 juli 2015 ontvang ik een mail van Ben Speth, die een maand eerder op Pitcairn was.
(8) Taro, Colocasia esculenta, uit de familie der Araceae, waarvan zowel de wortel als de bladeren gebruikt worden, komt voor van Afrika tot Polynesië en de Caraïben.
(9) 'Meralda sez,' voegt Ben Speth toe, 'they were invited to venture forth with the Mutineers under false pretenses.' Zie (7).
(10) Er is nog een versie, de eerste, die uit 1935, Mutiny on the Bounty van Frank Lloyd met Charles Laughton en Clark Gable in de hoofdrollen, gestockeerd in het genre avonturenfilm.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten